IQ

Zespół IQ to jedna z niekwestionowanych legend w historii rocka progresywnego. Zespół pojawił się na progresywnej scenie jeszcze w latach 70 jako The Lens. Protoplastę IQ tworzyli trzej młodzi studenci z Southampton: Mike Holmes (gitary), Niall Hayden (perkusja) oraz Kevin Sharp (instr. klawiszowe). Repertuar grupy tworzyła muzyka czysto instrumentalna - do momentu, gdy po jednym z koncertów poznali Petera Nichollsa, który zgodził się zostać wokalistą. Jednak ów skład przetrwał tylko i wyłącznie... próby studyjne, i nigdy nie wystąpił przed publicznością. Szalejący Punk bardzo krzyżował wówczas plany ambitnym muzykom... Po jakimś czasie zniechęceni muzycy rozwiązali The Lens. Światełko zapaliło się dla artystów dopiero w 1981 roku. Nieco wcześniej już, poznał się z muzykami Martin Orford - bardzo utalentowany klawiszowiec. Wraz z Holmesem postanowili założyć zupełnie nowy twór, który nazwali IQ (Intelligence Quotient - czyli iloraz inteligencji). Poszukując basisty znaleźli Tima Esau, który chętnie dołączył do składu - a grając wcześniej w kilku garażowych zespołach, okazał się niezłym muzykiem. Zespół przetrwał dzięki spektakularnemu sukcesowi, jakim było wydanie przez "Melody Maker", próbki umiejętności zespołu na albumie dołączanym do czasopisma, promującym ciekawych wykonawców. Mimo sukcesu znów zespół przeżył odejście muzyka. Tym razem skład opuścił perkusista. Zupełnie przypadkiem, odnaleziony został Peter Nicholls i ponownie zgodził się na wspólne występy. Skład wypełnił Paul Cook - perkusista jazzowy. Upór ambitnych muzyków został nagrodzony wydaniem kasety "Seven Stories Into Eight". Kaseta ta oraz... sukces Marillion, pomogły dostrzec IQ przez małą firmę fonograficzną Major Records. We wrześniu 1983 za sprawą tej wytwórni, zespół w ustabilizowanym składzie wydał pierwszy upragniony album - "Tales From the Lush Attic". Muzyka, wyraźnie pod wpływem Genesis z jego najlepszych czasów, przypadła do gustu fanom, choć zespół nigdy nie zdobył takiej sławy jak ich rówieśnik na "M". Kolejnym krokiem do przodu było wydanie znacznie dojrzalszego materiału "The Wake", wydanego w 1985 roku. Zespół powoli stawał się coraz bardziej znany, a niewątpliwym sukcesem była trasa koncertowa wraz z Wishbone Ash oraz zarejestrowany dla potrzeb TV koncert, wydany później jako album live „Living Proof”. I wtedy stała się rzecz dość niezrozumiała, w historii zespołu. Skład opuścił w dość mglistych okolicznościach, charyzmatyczny wokalista Peter Nicholls, na odchodnym stwierdzając, że "...komercja go nie interesuje". Muzycy postanowili nie marnować czasu, gdyż czekała ich trasa koncertowa wraz z zespołem Magnum. W miejsce Nichollsa zwerbowali Paula L. Menela. Próby zgrania wokalisty z zespołem możemy teraz usłyszeć choćby na boxie "Nine A Pond Is Here". Po małych zawirowaniach personalnych, muzycy ponownie wchodzą do studio i rejestrują materiał zatytułowany "Nomzamo". Światło dzienne ujrzał on wiosną 1987 - a charakterystyczny tytuł, wziął od jednego z narzeczy afrykańskich, oznaczającego "urodzony by cierpieć". Imię Nomazmo nosiła żona uwięzionego wówczas Nelsona Mandeli. Przy okazji zatrudnienia nowego wokalisty, zespół zmienił nieco styl muzyki. Długie, rozbudowane instrumentalnie suity zastąpione zostały przez nieco krótsze, ale nadal bardzo bogate brzmieniowo kompozycje. Dwa lata później, zespół wydaje kolejny album "Are You Sitting Comfortably?", nagrany w tym samym składzie. W roli producenta płyty zatrudniony zostaje sam Terry Brown - znany z pracy z Rush. Zespół rusza w trasę koncertową z Mike & The Mechanics. Brak większego zainteresowania ze strony mediów oraz rosnące różnice w wizjach dalszego kierunku zespołu znów odcisnęły się na składzie. W 1990 roku zespół opuścili wokalista Paul L. Menel i basista Tim Esau. Historia jednak znów ztoczyła koło! Najpierw do muzyków dołącza "stary" basista Les "Ledge" Marshall, a jakiś czas później... po raz kolejny Peter Nicholls. I wydarza się tragedia. Nieoczekiwana śmierć basisty (notabene także wieloletniego przyjaciela grupy) znów przyciąga czarne chmury. Okazuje się jednak, że takie tragiczne chwile często bardzo cementują grupy ludzi, i tak też się stało tym razem. Całe zamieszanie zbiega się z wydaniem składankowego albumu "J'Ai Polette D'Arnu", zawierającego kilka nagrań koncertowych (min. ciekawy "Medley") oraz rarytasy, które nigdy nie ujrzały dotąd światła dziennego. Na świat przyszła również prywatna wytwórnia muzyczna - GIANT ELECTRIC PEA - założona przez samych muzyków i kilkoro ich wypróbowanych przyjaciół. Odtąd wszystkie dzieła grupy są firmowane tą nazwą. Udaje się również znaleźć basistę, którym zostaje John Jowitt - jak się później okaże, wirtuoz gitary basowej - dotąd występujący w formacji Ark, a na przestrzeni następnych lat, współpracujący obok IQ z takim wielkimi rockowej progresji lat 90 jak JADIS i ARENA. W nowym składzie zespół zagrał kilka spektakularnych koncertów, min ProgFest za Atlantykiem, w Los Angeles, na którym to przedstawił po raz pierwszy materiał na nowy album „Ever”. Sama płyta została entuzjastycznie przyjęta przez publikę i krytyków, stając się jednym z klasyków neoprogresywnego gatunku. Zespół w międzyczasie odzyskał także prawa do swoich wcześniejszych wydawnictw, wznawiając tym razem w swojej prywatnej wytwórni cały dotychczasowy katalog. Po serii koncertów i w USA, i w Europie IQ wydaje podwójny album koncertowy „Forever Live” (zarejestrowany w Stadthalle Kleve w Niemczech), podsumowujący bardzo dobre ostatnie lata w historii zespołu. Zasłużona chwila wytchnienia, mobilizuje zespół do kolejnej wzmożonej pracy. Tym razem nad podwójnym, studyjnym, epickim albumem „Subterranea”. Tym razem trasa koncertowa, promująca to duże wydawnictwo, zostaje okraszona wielkim spektaklem wizualnym, na który składają się gry świateł, pokazy slajdów i wizualizacji. Trasa ta również doczekała się ciekawego wydawnictwa, w postaci podwójnego albumu koncertowego „Subterranea : The Concert” – zarejestrowanego 4 kwietnia 1999 roku w holenderskim Tilburgu. Nieco wcześniej zespół wydaje płytę – wspomnienie: „Seven Stories Into 98”. Na dwóch krążkach możemy usłyszeć legendarny materiał z początków istnienia zespołu, (choć niedoskonały brzmieniowo, to bezcenny dla fanów) oraz… ten sam materiał zagrany od nowa (z perełką w postaci cudownej wersji utworu „Intelligence Quotient”). Kompilacje stały się nieodłączne dla IQ i pod koniec 1998 roku, zespół „wykopał” kolejne rarytasy, umieszczając je na krążku „The Lost Attic”. W 2001 roku na świat wychodzi kolejny materiał premierowy w postaci albumu „The Seventh House”. Rok później zespół rusza w jubileuszową trasę z okazji swego dwudziestolecia istnienia. Trasa zostaje podsumowana podwójnym wydawnictwem DVD, w postaci albumu „IQ20 - The Twentieth Anniversary Show”. Na koncertach gościnnie pojawia się min stary znajomy zespołu – basista Tim Esau. Zespół nie zwalnia tempa i w 2004 roku nagrywa kolejny album studyjny „Dark Matter”. Podsumowuje go kolejna trasa koncertowa „Stage”, wydana również na wydawnictwie DVD. Po latach stabilizacji w składzie zespół opuszcza najpierw perkusista Paul Cook, którego zastępuje już podczas trasy „Stage”, utalentowany Andy Edwards. W 2007 roku odejść z zespołu postanawia także Martin Oxford – klawiszowiec i główny kompozytor (obok Mike Holmesa). Martina zastępuje Mark Westworth. Zarówno Cook jak i Orford byli z grupą od samego jej początku, i na odchodnym podkreślają, że z zespołem żegnają się w pełnej zgodzie, z zamiarami odpoczynku od trudów licznych tras koncertowych. Wreszcie w nowym składzie, w maju 2009 roku wydał najnowszy album "Frequency". Zespół obecnie szykuje się do kolejnej trasy koncertowej, promującej nową płytę.
Krzysztof Baran